Her gün yaptığımız iş, ustasından çırağına herkesin çok iyi bilmesi gerekir: Gözlük çerçevesi düzeltmek.

Metal, kemik ve faset çerçevelerin düzeltmesinde bazı önemli noktalara dikkat edilmelidir.

Kemik çerçevelerin düzeltmesini bu yazıda detaylı olarak işleyeceğiz, daha sonraki yazılarda metal ve faset çerçevelerin düzeltmesini ayrıntılı olarak göreceğiz.

Prensip olarak kemik (plastik) çerçeveler hep aynı şekilde düzeltilir. Önemli olan içten dışa çalışılması, yani önce köprü, sonra menteşe kısmı en son da gözlük sapları düzeltilir.

Adımlarla Plastik Çerçeve Düzeltme

Düzeltmeye başlamadan önce, bazı hususları test etmek gerekir:

1- Düzeltilecek çerçeve iyice kontrol edilmeli, bazen çerçeve yüzeyinde çatlaklar olabilir, bunu mutlaka müşteriye göstermek gerekir.

2- Gözlük camları çerçeve içinde sabit olmalıdır, bazen camların biri çerçeveden, kanaldan hafif çıkmış olduğu için veya camların aksı döndüğü için, çerçeve yamuk, eğri, dengesiz görünebilir. İlk önce camları doğru olarak kanala oturtmak gerekir ve daha sonra eğer camın aksında eğrilik varsa, aks pensesi ile düzeltilir. Öneri: Eğer aks pensesi bulunmuyorsa, camın ön ve arka yüzeyine birer vantuz yapıştırın ve eliniz ile aksı düzeltin.

Resim 1: Cam döndürme pensesi yerine, camın önüne ve arkasına vantuz yapıştırarak aks hatalarını parmaklarınız ile düzeltebilirsiniz.

Camın aksı çok eğri ise, tavsiyemiz camı çıkartıp doğru aksta tekrar takmanız. Mineral camlarda dikkatli olmak gerekir, cama çok baskı yapmamak yerindedir. Kesinlikle unutulmamalıdır ki her kemik çerçeve aynı materiyelden, malzemeden yapılmış değildir. Eğer çerçevede ultrasonda yıkanmadan önce beyaz lekeler görülüyorsa, bu selüloz asetat çerçevenin içinden yumuşatıcı maddenin çıktığını ve uçuştuğunu gösterir. Çerçeve eskisine göre artık daha sert ve kurudur. Çerçevenin saplarında ve köprüsünde çoğunlukla uzun ince çatlaklar vardır ve gözlük düzeltilirken bu çatlaklardan kırılabilir. Eğer gözlük bu durumda ise, müşteriye söylenmelidir ve gerekirse çerçeve düzeltilmez. Çerçeve bir kez kırılırsa, tekrar yapıştırılması veya birbirine kaynatılması çok zordur. Yumuşatıcı madde ne kadar az ise, kaynak o kadar zor tutar. Bu durumda müşterinize yeni bir çerçeve almasını tavsiye ediniz.  Eğer düzeltmek istediğiniz gözlük bir Optyl çerçevesi ise, bu her zaman çerçevenin sapında yazar, en üst tabaka olan kaplamanın özelliğine bakılır. Eğer kaplama dökülüyorsa çerçevenin eski olduğuna işarettir ve çok dikkatlice düzeltilmesi gerekir. Optyl çerçeve kırılırsa yapıştırılması ancak özel bir reçine yapıştırıcısı ile yapılabilir. Poliamid veya Selülözpropionat çerçeveler de renkli boya ile vernik kaplı olabilir, bu tip çerçevelerde çok dikkatli olmalıdır, çünkü çerçevenin yaşını tahmin etmek oldukça zordur.

3- Menteşelerin yuvasını dikkatlice incelemek gerekir. Bazen menteşeler gevşek olabilir veya yuvalarının etrafında ince çatlaklar olabilir. Çok eğri çerçevelerde menteşelerin kırık olup olmadığını kontrol etmek gerekir. Eğer menteşe kırıksa değiştirilmesi gerekir, ancak bunu da mutlaka müşteriye önceden bildirmek, gerekirse de düzeltmemek lazım. Tamir yapılabileceğini de çözüm olarak sunmakta fayda vardır. Genel olarak plastik çerçevenin düzeltmesi çok kolaydır, gerekli malzemeler çok basittir, örneğin ısıtıcı, düz törpü, iki ucu plastik kaplı pense, menteşe tutma pensesi (Resim 8) ve ellerimiz.

Çerçevenin Gövde Kısmının Düzeltmesi

İlk olarak çerçevenin gövdesi düzeltilir. Gövdenin yatay olarak düzeltmesi ile başlanır. Gövdenin veya köprünün düz olduğunu görebilmek için, bir pupila cetveli gövdeye konur.

Resim 2: Gövdenin düz olduğunu kontrol etmek için pupila cetveli kullanılır. Soldaki resimde çerçeve aşağı doğru eğiktir

Resim 3 : Köprü ısıtıcının tek bir noktayı ısıtan aparatı ile ısıtılır. Çerçeveyi saplarından tutup sürekli öne ve arkaya hareket ettirmek gerekir, ancak bu şekilde aynı derecede ısınması sağlanabilir. Plastik çerçevenin yanmamasına ve erimemesine çok dikkat edilmelidir.

Köprü ve gövde kısmı tamamıyla eğrilmiş ise, gözlük ısıtıcı ile dikkatlice ısıtılmalıdır. Bunun için ısıtıcıya tek bir noktayı ısıtan aparatı takmanız gerekir ve köprü sürekli rotasyon ile hareket ettirilmelidir(Resim 3).

Bu işlemi yaparken hafifçe deneyerek , köprünün esnediğini kontrol etmek gerekir, bu çerçevenin eğim , ayar derecesine geldiğini gösterir. Eğer bu derece elde edilmiş ise, çerçevenin yatay, dikey ve çapraz eğimini en az işlem sayısı ile düzeltmek gerekir. Çerçeve ile köprü arasındaki geçiş noktalarında parmakların  olması gerekir. Düzeltilen gövde kısmını soğuk su banyosunda soğutabilirsiniz. Özellikle Optyl çerçevelerde bu çok önemlidir, çünkü bu plastik cinsi ilk kalıpla yapıldığındaki şekline geri dönme özelliğine sahiptir.  Dikkat : Çok ısınan mineral camlar soğuk su banyosunda çatlayabilir.   Bunun dışında ısıtma işleminde dikkat edilmesi gereken bir başka husus ise, süs amblemlerinin, menteşelerin veya perçinlerin plastiğe göre daha iyi ısı geçirme yeteneği olduğundan dolayı daha çok ısınmasıdır. Bu parçalar gevşeyebilir. Ayrıca plastiğin de çok ısıtılmamasına dikkat etmek gerekir, çok ısınan ve eriyen plastiği düzetmek çok zordur veya imkânsızdır. Tecrübelerimize göre plastik çerçevenin gövdesi hiçbir zaman metal kadar aşırı eğilemez, eğilmeden kırılır. Bunun için köprüyü düzeltmek kısa süren bir işlemdir. Öneri: Çok hassas sert kaplamalı organik camları ısıdan korumak için nemlendirilmiş mutfak havluları ile sarılabilir. Çerçeveyi masanın kenarına yerleştirdiğimize kenarlar en fazla 1 cm mesafede olmalıdır.  Tabi çerçevenin estetik görünümü de göz önünde bulundurulmalıdır. Bazı çerçevelerde özellikle bombe vardır.

Çerçeve Saplarının Düzeltmesi

Şimdi sıra gözlük saplarının düzeltmesine geldi. Eğik saplar ısıtıcının içine ısıtılır ve parmaklarla düzeltilir.  Daha sonra sapın açılıp kapanması kontrol edilir. Milimetrik bir kağıt yardımıyla masanın üzerine koyulup, her iki çerçeve sapı açısı kontrol edilebilir.

Bu açı 95 derecen daha fazla ise, daraltılması gerekir. Bunun için sap kısmı ısıtıcının nokta aparatı ile sürekli harekat ettirerek ısıtılır ve esneme derecesine geldiğinde düz masa kenarına karşı bastırılır ve soğuyana kadar beklenir (Resim 4). Bu işlemi her iki sap için doğru açıyı bulana kadar uygulanır. Alternatif olarak üstten bir cam yüzeye de bastırılabilir. Düz yüzeyler ısıtılmış kenarlarda çirkin izlerin çıkmasını önler. Baş parmakla da eğilebilir, ancak parmağın yanma tehlikesini unutmamak lazım.

Resim 4: Sapların açısını küçültmek için, ısıtılmış menteşe kısmı her iki baş parmakla dikkatlice masaya bastırılır. Soğuyuncaya kadar basılı kalması gerekir.

Resim 5: Eğer menteşe kısmını eğerek saplar yeterince eğilemiyorsa, ısıtılmış sap bir pense ile içe doğru eğilebilir. Bunun için tek tarafı plastik diğer tarafı metal pense ile dikkatlice masanın kenarına bastırılır. Penseden kaynaklanan bir kırılma izi oluştuğu için, bu işlemi yapmadan önce müşteri ile teyitleşmek gerekir.

Sapların açısı çok büyükse, ve menteşe kısımların ısıtılması ile eğmek yeterli gelmiyorsa sapları bir pense ile de eğebiliriz. Bunun için tek tarafı plastik, tek tarafı konik metal penseyi menteşenin arkasında yerleştirerek ısıtılmış şekilde masaya bastırılır (Resim 5). Oluşan eğiklik sapın görünümünü olumsuz etkilediği için, bu yöntem ancak müşteri ile teyitleşerek uygulanmalıdır.

Sapların açısı 95 dereceden az ise, menteşe kısımları dışa çevrilir veya törpü ile açılır. Dışa çevirme aynı içe doğru eğme gibi uygulanır. Ancak dışa çevirme çerçevenin görünümünü içe doğru olandan daha çok etkiler, belli olur. Bu yüzden bu yöntem ancak çok küçük hatalarda uygulanmalıdır. Törpü ile açmak daha iyidir. Bunun için elle çerçevenin gövdesi tutulur ve başparmak ile menteşe kısmına bastırılır. Eli sabit tutabilmek için aynı anda el ile masanın kenarına bastırılır( Resim 6). Sap törpülenmek için kapatılır. Diğer el ile törpü tutulur baret veya düz törpü kullanılır. Menteşe metallerini veya gövdeyi bu işlemde zedelememeye dikkat edilmesi gerekir. Daha modern olan özel olan özel törpü tırnağı da bu işlem için kullanılabilir. Bu işlem için törpü tırnağının alınması mutlaka gerekli değildir. Sapı törpülerken sap yüzeyinin gövde ile bir düzlemde olmasına dikkat edilmelidir, yoksa açı zamanla açılabilir. Törpü işlemini yaparken sıkça bu açı kontrol edilmelidir.

Resim6: Gözlük saplarının açılma açısını büyütmek için, sapın menteşe kısmı törpülenebilir. Bunun için elle çerçevenin gövdesi tutulur ve başparmak ile menteşe kısmına bastırılır. Eli sabit tutabilmek için aynı anda el ile masanın kenarına bastırılır. Düz bir törpü ile istenilen açı oluşana kadar törpülenir, sap gövde kısmı ile üst üste oturmalıdır.

Resim 7 : Sapların eğimini en iyisi parmaklarla ayarlamak gerekir. Bir el ile gövde tutulurken, diğer el ile sap menteşe kısmından başparmak yardımı ile eğilir.

Şimdi gövdenin eğimi ve sapların açısı ayarlanır. Sapların açısı sağ ve sol için aynı olmalıdır.  Gövdesi düzeltilmiş çerçeveyi üst camlarla düz bir yüzeye yatırdığımızda, çerçeve devrilmemelidir. Plastik çerçevelerde eğim el ile ayarlanır (Resim 7). Menteşeler çerçeve malzemesine çok derin sabitlendiği için bu mümkündür. Bir el ile gövdenin menteşe kısmı tutulurken, diğer el ile de sap istenilen pozisyona getirilir.  Kalın ve çift menteşeli çerçevelerde iki pense kullanılır: her iki tarafı plastik olan pense bu pense ile gövdenin menteşesi sabitlenir ve menteşe pensesi ile eğim değiştirilir (Resim 8): Ancak küçük eğimler gerçekleştirilebilir, çünkü gövdedeki menteşe çok fazla baskıyı kaldırmak zorunda. Gövdedeki menteşeler de çok fazla baskıda zarar görebilir.

Saplara anatomik bir şekil verilmelidir. Isıtıcıya koyduktan sonra ellerle eğilir. Eğer yeni bir gözlük ise, sap uçları parmaklarla eğilir ve kafa şekline göre bombe verilir. Sap uçlarında iz veya kırma yeri olmamasına dikkat edilmelidir. Son ayarlar müşterinin yüzünde yapılır.

Şimdi sapların kapanışı kontrol edilir. Saplar paralel üst üste olmalıdır, fakat saplar camların üzerine değinmemelidir. Eğer saplar kısa ise, çerçevenin ortasında çapraz olabilirler. Önemli olan camların çizilmemesidir. Yine ellerde ayarlanır, bir el ile gövde tutulurken, diğer el sapı kapalı bir pozisyonda istenilen pozisyona eğer (Resim 9). Eğer sapların açısı değiştiriliyorsa, ister istemez sap kapanışı da tekrar ayarlanmalıdır. Ancak hepsi kontrol edildikten sonra sap vidaları eşit şekilde sıkılır ve vida uçları penseyle ezilir.

Plastik çerçevelerde çoğunlukla burun paketleri olmadığı için, çerçevenin düzeltmesi böylece tamamlanmıştır. Eğer çerçevede plaket varsa plaketlerin ayarı da yapılır.

Çerçeve son olarak temizlenir ve sağlam bir kutuya konur.

Kaynak: Focus , Sonja Langermann

Bilgi için: Müyesser Altındağ
m.altindag@cem-fa.com.tr